Nilai Kearifan Lokal lewat Cerkak Bahasa Jawa (Nyadran Mbah Broto)

Tuladha Crita Babagan Kearifan Lokal

Nyadran Mbah Broto

Wulan besar taun iki ora pada karo wulan besar taun-taun sadurunge. Yen wulan besar biasane  mung duwe gawe ngolahi daging saka idul adha-an, naging wulan besar taun iki ing kaluwargaku ana acara mantenan. Dudu saka kaluwargaku dewe, nanging acara mantenan iki saka kaluwargane pakdheku.  Pakdhe lagi mantu anak lanange sing mbarep yaiku Mas Ganang. Acara iki kaselenggara ing griyane simbah sing nduweni palataran amba kanggo masang terop.

Telung dina sadurunge acara mantenan, omah e simbah wis kebak karo uwong-uwong sing padha wira-wiri repot nyepakake ube rampe kanggo mantenan. Ana sing lagi gawe kembar mayang, ana sing lagi ngudek jenang lan ana uga sing lagi masak ing pawon. Ora ketinggalan, aku lan adhiku uga lagi repot ngadahi roti kacang ing sajerone toples kanggo angsul-angsul para tamu sing mengko mbecek.

            “Dhik rotine enak yo, senajan gawean dewe nanging ora kalah karo roti tetukon”, celathukku.

            “Iya mbak, roti gawenane ibu yo mesthi jos ta, Ibu kan jago masak” jawab adhiku.

            “Bubar ngene bakulan temenan mengko ibu dhik, hahaha…” guyonku.

            “Bisa, bisa, bisa diatur yen kuwi ae mbak hahahha…”

       Dumadakan simbah sing ana ing pawon bengok tanpa aba-aba.

            “Woalah le.. le.. sampeyan kok ora ngomong karo aku yen mantenane kurang telung dina, simbah lali yen saiki wayahe nyadran menyang mbah Broto. Durung ana persiapan apa-apa, kepriye to sampeyan ki le”. Dhawuh simbah menyang mas Ganang.

            “Ngapunten mbah, kula nggih supe menawi sakniki wektune nyadran dhateng mbah Broto. La pripun malih, punapa mboten usah nyadran mawon menawi mboten cekap wektune?” jawab Mas Ganang.

            “Lo yo ora bisa le, nyadran menyang mbah Broto iku wis dadi tradisi lan syarate wong desa kene sadurunge rabi. Wis-wis saiki ayo padha tandhang masak supaya mengko sore bisa nyadran!”

            “Inggih mbah” jawabe para Ibu-ibu sing lagi rewang.

            Aku lan adhiku sing mau kaget krungu simbah bengok dadi bingung amarga celathuke simbah sing ngomongake sadran mbah Broto.

            “Dhik, kowe ngerti apa sing diarani sadran menyang mbah Broto? Tradisi apa lo kuwi dhik, kok aku baru krungu saiki?” takonku menyang adhik.

            “Aku yo ora ngerti lo mbak, mbah Broto iku sapa aku yo ora ngerti, ibu yo durung tau crito marang adewe, kepriye yen mengko takok simbah wae?”

            “Iyo dhik, ayo cepet ndang dimarekake ngadahi rotine”, jawabku karo nutup toples sing wis kebak roti.

            Sawantara jam lima sore, omahe simbah wis akeh uwong lanang jejer-jejer ing pawon padha arep usung-usung uba rampe kanggo nyadran. Ana sambel goreng, ingkung pitik, kulupan, sego lan godhong lan Koran kanggo buntel berkat. Uba rampe kuwi mau diusungi nganggo pikepe pakdheku digawa menyang sadranane mbah Broto sing panggone ing ……….. Bubaran acara usung-usung simbah sing lagi lungguh ing pawon dak cedhaki karo adhiku.

            “Mbah, badhe tanglet, mbah Broto punika sinten to mbah, kok kedah dipun sadran?” takonku

            “Oalah nduk, Mbah Broto iku uwong sing biyen dhisik dewe mbabat alas ing desa iki, uwong sing tuwa dewe ing desa iki, saengga kanggo ngurmati leluhur ya kudu disadran” jawabe simbah

            “Lo, menawi boten dikirim wonten punapa lo mbah?” takone adhiku

            “Miturute warga kene, yen arep ana acara-acara gedhe kudu nyadran dhisik menyang mbah Broto supaya diwenehi keslametan lan kalancaran acara kuwi, biyen ana crita yen ana uwong sing arep mantu nanging ora nyadran dhisik ing mbah Broto, acara mantune dadi mobat-mabit amarga kaluwarga mantene ditekani lara, mula bubar kuwi wong desa kene pada nyadran menyang mbah Broto sadurunge gawe acara-acara”.

            “Oalah, ngaten ta mbah, kula tasih sumerep sakniki”jawabku

            “Bocah saiki ya ngertine mung dolanan, ora ngerti babakan ngono kuwi. Tak omongi ya nduk, nyadran menyang mbah Broto kuwi ora oleh sembrana, ana cara-carane. Uba rampe masakan sing digawa menyang sadaranan mau dimasak karo uwong sing suci, utawa uwong sing ora lagi tanggal abang, masakane ya ora oleh diicipi karo sing masak, kudu wutuh lan ora oleh kelong”

            “menawi kelong wonten punapa lo mbah?”

            “ya ora oleh kelong, syarate kudu tetep wutuh, kudu utama lan suci”

            “tiyang mriki ngurmati mbah Broto sanget nggih mbah?”

            “ya, merga wis kepercayaan mau nduk, dadi ya malih pada ngurmati”

            “oh.., nggih mbah,”jawab adhiku.

            Sakwise pacelathonku karo simbah aku dadi ngerti sapa lan kena apa wong desa kene kudu nyadran menyang mbah Broto sadurunge ana acara. Nanging sejatine ana ra anane kedadean kuwi mau tergantung karo kepercayaane dewe-dewe.